Boekrecensie: De gevangenen van Breendonk - James M. Deem


James M. Deem & Leon Nolis
James M. Deem & Leon Nolis

Bij uitgeverij Horizon is het boek ‘De gevangenen van Breendonk’ van de Amerikaanse auteur James M. Deem verschenen.


Deem schreef eerder boeken over Auschwitz en Kristallnacht en had tot september 2010 nog nooit gehoord over het Fort van Breendonk.


“Ik kende de concentratiekampen van Auschwitz, Neuengamme en Dora en ook de vernietigingskampen van Auschwitz-Birkenau en Majdanek , maar voor de SS was Breendonk geen officieel concentratiekamp. Ik heb ondertussen al meer dan tien keer Breendonk bezocht en heb met dit boek een chronologisch relaas over Breendonk tijdens de oorlogsjaren geschreven”, aldus James M.Deem.


De auteur verdiepte zich vier jaar lang in de getuigenissen van overlevenden van het kamp Breendonk, waar circa 3600 joden en politieke gevangen ten prooi vielen aan de naziterreur. Amper de helft van de gevangenen overleefde de Tweede Wereldoorlog.

James M. Deem
James M. Deem

Het Fort van Breendonk werd gebouwd tussen 1909 en 1914 en maakte deel uit van een buitenste verdedigingsgordel van elf forten rond Antwerpen.


De SS had het Fort in 1940 omgebouwd tot een Auffanglager (een opvangkamp) en diende als laatste halte voor de concentratiekampen. Hoewel het geen concentratiekamp was, waren de omstandigheden voor de gevangenen er even onmenselijk.


Deem omschrijft het leven in Breendonk aan de hand van getuigenissen van de gevangenen zelf. De verhalen haalde de auteur uit autobiografieën, interviews, archieven en getuigenissen uit de rechtzaal. Niets uit het boek is verzonnen, ‘De gevangenen van Breendonk bevat alleen de waarheid.


In het Fort verbleven Joden, verzetsstrijders, communisten en andere politieke gevangenen onder toezicht van SS-majoor Schmitt, SS-luitenant Prauss en de zugführers, gevangen die moesten zorgen dat o.a. alle bevelen uitgevoerd werden.


De gevangenen werden van bij hun aankomst behandeld volgens drie principes: verhonger ze, laat ze te hard werken en sla hen vaak ‘zonder geldige reden’.


Gevangen moesten vaak 24 uur rechtop staan, zonder te bewegen en zonder te slapen of te eten. Ze moesten letterlijk en figuurlijk een marteling ondergaan, tot groot jolijt van de Duitse soldaten. Ondanks alle ellende hadden de gevangen de moed om te overleven en was er een gevoel van samenhorigheid tussen hen.

In het boek staan vele verhalen van mensen die voor korte of langere tijd verbleven in Breendonk. Steeds opnieuw word je als lezer geconfronteerd met de gruwel die er heerste.


‘De gevangenen van Breendonk’ is een boek over een periode in de geschiedenis die niet mag vergeten worden. Het bevat schokkende lectuur en de auteur gaat geen enkel detail uit de weg.  


Het boek bevat naast de getuigenissen, talrijke tekeningen, historische foto's en actuele beelden door fotograaf Leon Nolis.


ISBN: 9789492159250 - Paperback met flappen - Prijs: € 22.50 - 304 blz. - Uitgeverij: Horizon